Jak leczyć zapalenie oskrzeli? Sprawdź, jak zapobiegać chorobie!

Największą zachorowalność na zapalenie oskrzeli odnotowuje się jesienią i zimą. Chorują najczęściej dzieci poniżej 2. roku życia i te w wieku szkolnym. Zapalenie oskrzeli jest o tyle męczące, że objawia się silnym kaszlem - początkowo suchym, następnie wilgotnym, utrzymującym się nawet do 3 tygodni. W większości przypadków leczenie odbywa się bez antybiotyków, ponieważ zapalenie oskrzeli przeważnie jest wywołane przez wirusy, na które antybiotyki niestety nie mają żadnego wpływu.

Jak rozpoznać zapalenie oskrzeli?

Zaczyna się od kaszlu. Początkowo suchego, bezproduktywnego, który z czasem staje się coraz bardziej wilgotny. Przy odkrztuszaniu pojawia się biała lub ropna wydzielina śluzowa, niekiedy nawet z domieszką krwi. Kaszel jest brzydki, furczący, świszczący. Może wywoływać ból w klatce piersiowej i być przyczyną duszności. U części dzieci prowadzi do wymiotów, u prawie wszystkich zaburza sen. Gorączka nie jest regułą. Bywa, że przekracza 38 stopni C, ale zdarza się i tak, że nie występuje wcale. Często pojawiają się natomiast objawy typowo wirusowe, podobne do tych towarzyszących przeziębieniu. To przede wszystkim katar, ból gardła, dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, ogólne osłabienie i uczucie rozbicia.

Do rozpoznania zapalenia oskrzeli wystarczy wywiad i badanie osłuchowe. Chociaż lekarz powinien wsłuchać się w pacjenta, zwłaszcza tego najmłodszego, bardzo wnikliwie. Zapalenie oskrzeli łatwo pomylić ze zwykłym przeziębieniem, które również objawia się silnym kaszlem. Ważne jest ponadto wykluczenie zaostrzenia się astmy, zapalenia i przewlekłego zapalenia płuc, a u dzieci także obecności ciała obcego w dolnym odcinku układu oddechowego oraz jego wad i schorzeń wrodzonych.

Jeśli jednak osłuchowo słychać tylko kaszel z charakterystycznym furczeniem i świstem, a przy tym nie stwierdza się tachykardii (częstoskurczu serca) powyżej 100 uderzeń na minutę, tachypnoe (przyspieszonego oddechu) powyżej 24/min ani temperatury ciała powyżej 38 stopni C, dalsze działania diagnostyczne nie są potrzebne, bo wszystko wskazuje, że doszło do zapalenia oskrzeli.

Jak leczyć zapalenie oskrzeli?

Przy zapaleniu oskrzeli antybiotyk wdraża się w wyjątkowych sytuacjach

Zapalenie oskrzeli wymaga odpoczynku, ciepłego koca i kubka gorącej herbaty. To choroba najczęściej wirusowa, więc nie leczy się jej antybiotykiem. Ani rhinowirusy, ani RSV, ani nawet wirus grypy i paragrypy odpowiedzialne za tę chorobę nie dają się zwalczyć przy pomocy żadnych znanych dziś leków. Oczywiście dostępne są farmaceutyki przeciwwirusowe, jak oseltamiwir, aczkolwiek jeśli stosuje się je w leczeniu zapalenia oskrzeli u dorosłych, to raczej profilaktycznie niż przyczynowo.

Antybiotyki włącza się tylko i wyłącznie wtedy, gdy zakażenie dolnych dróg oddechowych ma podłoże bakteryjne. Najczęściej dochodzi do tego na drodze nadkażenia, szczególnie kiedy zapalenie oskrzeli u dziecka poprzedza infekcja górnego odcinka oddechowego. Niedoleczone przeziębienie czy wszelkie inne infekcje wirusowe bardzo łatwo rozszerzają się i zmieniają charakter. Osłabienie organizmu chorobą łatwo wykorzystują różne chorobotwórcze drobnoustroje, także bakterie, z którymi na co dzień żyjemy w zgodzie (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae). Długotrwale utrzymujący się kaszel może być tego objawem. To właśnie wtedy włącza się antybiotyki.

Jedne z nich, makrolidy, wdraża się ponadto, gdy zapalenie oskrzeli ma pierwotnie podłoże bakteryjne. Zdarza się to rzadko, bo jedynie w 10% zachorowań. Czynnikiem etiologicznym najczęściej są bakterie atypowe Chlamydophila pneumoniae i Mycoplasma pneumoniae. Ponadto przyczyną ostrego zapalenia płuc z trwającym ponad 3 tygodnie kaszlem może być Bordetella pertussis – pałeczka krztuśca, nawet pomimo szczepień ochronnych.

Z zapaleniem oskrzeli organizm musi poradzić sobie sam. Ale trzeba mu w tym pomóc

Zapalenie oskrzeli o etiologii wirusowej jest chorobą samoograniczającą się. To oznacza, że układ immunologiczny doprowadzi do tego, że po pewnym czasie minie sama, pozostawiając po sobie jedynie zdrową porcję przeciwciał. Warto jednak wspierać organizm w walce z patogenem. Najważniejszy jest oszczędzający tryb życia. Lepiej nie mnożyć problemów. Istotne jest również łagodzenie objawów. Rekonwalescencja w komfortowych warunkach przebiega szybciej. Korzystne jest także wspieranie odporności. W końcu pracuje na najwyższych obrotach.

Z farmaceutyków stosowanych przy zapaleniu oskrzeli kluczowe miejsce zajmują, obok leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych, leki na kaszel. Przy mokrym kaszlu są to środki mukolityczne, które rozrzedzają gęstą wydzielinę i zmniejszają jej lepkość, dzięki czemu ułatwiają usunięcie śluzu z dróg oddechowych. Przy kaszlu suchym i tym, który utrudnia zasypianie, bez względu na rodzaj, stosuje się syropy przeciwkaszlowe, które mają ograniczyć nadmierne odruchy kaszlowe. W niektórych przypadkach, gdy stan zapalny jest zaostrzony i wywołuje duszności, włącza się leki rozkurczające oskrzela. Znajdują one jednak zastosowanie głównie u pacjentów, u których w wyniku choroby doszło do obturacji (zwężenia) oskrzeli. Dotyczy to przede wszystkim dorosłych. Standardowe zalecenia mówią, aby nie włączać rutynowo w leczeniu zapalenia oskrzeli u dzieci ani działających tak cholinolityków i β2-mimetyków ani tym bardziej glikokortykosteroidów. Natomiast wielu pediatrów i internistów poleca swoim pacjentom suplementy wspierające odporność, najczęściej środki oparte na naturalnych składnikach aktywnych, jak miód, cytryna, propolis czy czarny bez.

Jak zapobiegać zapaleniu oskrzeli?

Przed wirusami trudno się ustrzec, dlatego też niełatwe jest zapobieganie zapaleniu oskrzeli. Warto jednak podejmować takie próby, aby przynajmniej w pewnym stopniu ograniczyć działanie chorobotwórczych drobnoustrojów.

Częste mycie rąk, unikanie zatłoczonych miejsc w miesiącach największej zachorowalności, niedopuszczanie do wyziębienia organizmu – to najbardziej podstawowe zalecenia. Poza tym warto się zaszczepić przeciw grypie, krztuścowi i pneumokokom (Streptococcus pneumoniae). Ważna jest także codzienna dieta i styl życia. To udowodnione, że palacze – zarówno bierni, jak i aktywni – częściej zapadają na choroby górnych i dolnych dróg oddechowych oraz są bardziej narażeni na astmę. Wiadomo też z całą pewnością, że ci, którzy więcej się ruszają, ćwiczą, uprawiają sporty, mają lepszą odporność, więc rzadziej chorują.