Wyborcy mają kodeks

Rezygnację z ordynacji proporcjonalnej w gminach, parytet płci i zmiany w biernym prawie wyborczym do organów samorządowych – wprowadza podpisany przez prezydenta Kodeks wyborczy.

Ustawa ma wejść w życie w ciągu 6 miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Ustawa z 5 stycznia 2011 roku – Kodeks wyborczy zastąpi ordynacje do Sejmu i Senatu, prezydencką, samorządową i do Parlamentu Europejskiego.

Wiele rozwiązań zostało powtórzonych z obowiązujących obecnie aktów prawnych. Nowa regulacja wprowadza jednak także nowości do systemu wyborczego. Wśród nich jest m.in. możliwość korespondencyjnego głosowania dla Polaków przebywających za granicą, a także zarządzenia dwudniowego głosowania.

Wyborom do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego poświęcony jest dział VII ustawy i artykuły 369-469, natomiast głosowaniu na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast – dział VIII i artykuły 470-493.

Najważniejszą zmianą w stosunku do obowiązujących przepisów jest wprowadzenie jednomandatowej ordynacji większościowej w wyborach radnych wszystkich gmin, za wyjątkiem miast na prawach powiatu. Oznacza to, że w każdym okręgu wyborczym utworzonym dla wyboru rady w gminie niebędącej miastem na prawach powiatu wybrany zostanie jeden radny (do tej pory nawet ośmiu).

W praktyce nowe przepisy oznaczają, że w zdecydowanej większości jednostek (2414 z 2479 gmin) okręgi będą wyłącznie jednomandatowe.

Kodeks reguluje też kwestie parytetów. Ustawa zakłada, że lista wyborcza do rady miasta na prawach powiatu, rady powiatu i sejmiku województwa nie może liczyć mniej niż 35 proc. kobiet i nie mniej niż 35 proc. mężczyzn. Będzie to warunek konieczny do rejestracji listy.

Jeszcze na etapie sejmowym, odrzucono poprawkę zakładającą, że na pierwszych trzech miejscach na listach było po co najmniej jednym przedstawicielu obu płci i by na pierwszych pięciu miejscach było po co najmniej dwóch przedstawicieli obu płci.

W kodeksie wyborczym znalazł się również zapis ujednolicający przepisy dotyczące prawa wybieralności. Na podstawie nowej regulacji, o mandat radnego lub wójta nie może ubiegać się m.in. osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo skarbowe. Do tej pory takie ograniczenie obowiązywało w wyborach do Sejmu, Senatu i Parlamentu Europejskiego.

Zniknęło także obowiązujące dziś w wyborach do rad i na wójtów ograniczenie dla osób, wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.

Pozostałe poprawki mają mniejsze znaczenie dla ustalania wyników wyborów. Parlament wprowadził na przykład nowe zasady ustalania terminu wyborów rad i sejmików oraz wójtów. Będą się one odbywały w ostatnią niedzielę (lub weekend w przypadku głosowania dwudniowego) poprzedzającą koniec kadencji.

Z trzech do jednego miesiąca zostanie skrócony termin na podjęcie przez radę uchwały w sprawie wygaśnięcia mandatu radnego spowodowaną np. odmową złożenia ślubowania, nie dostarczeniem na czas oświadczenia majątkowego, utratą prawa wybieralności lub śmiercią.

Kodeks wprowadza także nowe godziny głosowania we wszystkich rodzajach wyborów  lokale wyborcze będą otwarte w godz. 7-21.

Jedną ze zmian zaproponowanych przez Senat są nowe regulacje dotyczących ślubowania radnych oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Sesję z punktem dotyczącym składania przysięgi będzie zwoływał komisarz wyborczy.

Ustawa wprowadzająca w życie kodeks wyborczy zakłada, że wejdzie on w życie w ciągu 6 miesięcy od ogłoszenia. Przedterminowe i uzupełniające wybory do rad oraz sejmików, a także przedterminowe wybory wójta (burmistrza, prezydenta) zarządzone jeszcze w tej kadencji będą odbywały się jednak na dotychczasowych zasadach.