Jak wygląda praca kontrolera ruchu lotniczego?

W ostatnim czasie mieliśmy okazję odwiedzić siedzibę Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej w Warszawie i dowiedzieć się jak wygląda praca kontrolera ruchu lotniczego „od kuchni”.

Wyobrażenie o pracy kontrolerów ruchu lotniczego jest często mylne. Większość osób nie wie, że nie wszystkie sale operacyjne znajdują się w budynkach wieży kontroli lotniska, i że oprócz Centrum Zarządzania Ruchem Lotniczym w Warszawie PAŻP ma jeszcze 
14 ośrodków terenowych w różnych miastach Polski. Wielu też myśli, ponownie błędnie, że za jedną operację lotniczą przez cały czas jej trwania odpowiada jedna osoba. Faktycznie jednak istnieją trzy służby kontroli ruchu lotniczego, a każda sprawuje kontrolę nad inną fazę lotu statku powietrznego.

Polska przestrzeń powietrzna dzieli się na przestrzeń kontrolowaną i niekontrolowaną. Uogólniając, w tej drugiej pieczę nad lotnikami trzyma FIS – Służba Informacji Powietrznej. Przestrzeń kontrolowaną z kolei można porównać do odwróconej piramidy, której czubek dotyka ziemi przy lotnisku i dalej rozszerza się ku górze, aż do wysokości 2896 metrów (tak zwany FL95, czyli poziom lotu na wysokości 9500 stóp). Takich odwróconych stożków jest w Polsce 15. Można sobie wyobrazić, że podtrzymują one tę część przestrzeni kontrolowanej, która rozpoczyna się na wysokości blisko 3000 metrów i ciągnie w górę aż do wysokości przeszło 20 kilometrów. Odnotujmy, że na potrzeby tej klasyfikacji nie wzięliśmy pod uwagę wszelkich struktur przestrzeni powietrznej zarezerwowanych dla lotów wojskowych, pokazów itp. W zależności od pełnionej służby, kontrolerzy ruchu lotniczego odpowiadają za inne wycinki przestrzeni kontrolowanej.

Różne służby kontroli ruchu lotniczego mają różną specyfikę pracy, często i ulokowanie swojej sali operacyjnej, co zależy od przypisanego im obszaru odpowiedzialności. I tak, najbliżej ziemi i lotniska jest przestrzeń kontrolerów służby kontroli lotniska, pracujących w budynkach wieżowych stojących przy portach lotniczych. (Na terenie Polski PAŻP ma wieże w 15 lokalizacjach – to właśnie tam stoją czubki naszych metaforycznych odwróconych piramid). Obsługują z nich ruch lotniczy startujący, lądujący i kołujący, w pewnym zakresie nadzorują także ruch pojazdów lotniskowych.

Trochę dalej (i wyżej) od lotnisk rozciąga się przestrzeń odpowiedzialności kontrolerów służby kontroli zbliżania. To oni porządkują trasy odlotów statków powietrznych wkrótce po starcie, oni też ustawiają kolejkę do lądowania w porządku, zapewniając optymalne pod względem bezpieczeństwa i dynamiki ruchu odległości pomiędzy kolejnymi samolotami. Musimy pamiętać, że samoloty dolatują do lotnisk z różnych kierunków, utrzymując różną prędkość i różne wysokości. Zbliżanie ustawia doloty tak, by do lądowania podchodziły już w odpowiednim porządku. Ośrodki z wydzieloną służbą kontroli zbliżania są w Polsce cztery, przy czym z reguły obejmują one po dwa lotniska (np. warszawski ośrodek kontroluje zbliżanie dla lotnisk w Modlinie i Warszawie).

Wreszcie, po opuszczeniu przestrzeni zbliżania, statki powietrzne trafiają pod opiekę służby kontroli obszaru. Zasiadający na co dzień w przestronnej, centralnej sali operacyjnej Centrum Zarządzania Ruchem Lotniczym w Warszawie kontrolerzy obszarowi obsługują statki powietrzne na ich wysokościach przelotowych, w tym samoloty odlatujące bądź zmierzające do polskich lotnisk oraz te, które nad naszym krajem jedynie przelatują, np. w drodze z Moskwy do Berlina.

Zadaniem wszystkich kontrolerów ruchu lotniczego, niezależnie od służby, jest zapewnienie bezpieczeństwa operacjom lotniczym i dbanie o utrzymanie stosownych, ustalonych przepisami separacji – czyli odległości w pionie i poziomie pomiędzy lecącymi samolotami. Wspierani przez najnowocześniejsze technologie kontrolerzy PAŻP pracują tak, by dynamicznie dostosowywać się do bieżącej sytuacji operacyjnej, uwzględniając choćby warunki pogodowe, wykorzystując przy tym maksymalnie pojemność naszej przestrzeni powietrznej i minimalizując ryzyko wystąpienia opóźnień. Pełnią swoją służbę przez całą dobę, siedem dni w tygodniu, rozpoczynając zmiany o każdej porze dnia i nocy.

Priorytetem służb kontroli ruchu lotniczego jest dbanie o bezpieczeństwo pasażerów i załóg znajdujących się na pokładach statków powietrznych. Aby było to możliwe, a jednocześnie ruch lotniczy pozostawał maksymalnie płynny, kontrolerzy współpracują ściśle z innymi podmiotami operacyjnymi PAŻP – jak wspomniany FIS, zarządzający przestrzenią powietrzną ASM czy regulujący pojemność sektorową i przepływ potoków ruchu lotniczego ATFCM, czyli tak zwane „Flow”. Wszystkie służby Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej PAŻP działają wspólnie tworząc jeden organizm i dbając o to, by pasażerowie mogli czuć się bezpiecznie, a lotnictwo komunikacyjne w Polsce nieustannie się rozwijało.